Պետբյուջեից տրամադրված գումարը կբավականացնի, եթե ճիշտ օգտագործվի

«Փիրուզյան» ԲԿ ղեկավար

Արմեն Փիրուզյանի խոսքը

«Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնության» կազմակերպած «Առողջապահության ոլորտի արդյունավետ կազմակերպում եւ կառավարում»  թեմայով հանդիպում-քննարկման ժամանակ

Առողջապահությունը եւ բժշկությունը  տարբեր հասկացությունները են եւ խնդիրներն էլ պետք է տարանջատել ըստ այդմ: Առողջապահության ոլորտի առաջնային խնդիրներից է կադրերի, մասնագետների  պակասը: Բժշկական համալսարանը ամեն տարի լավ շրջանավարտներ է ունենում, բայց նրանք ավարտելուց հետո նախընտրում են աշխատել արտերկրում: Ես ավելի քան 30 տարի դասավանդում եմ Բժշկական համալսարնում  եւ կարող եմ հստակ ասել, իմ լավագույն ուսանողների մեծ մասը այսօր արտերկրում է կիրառում ստացած գիտելիքները… Սա շատ  լուրջ հարց  է, որին անհրաժեշտ է անհապաղ լուծում գտնել, այլապես շատ լուրջ խնդրի կբախվենք՝ ամենամոտ ապագայում:

Առողջապահության ոլորտում խնդիրները շատ են… Դրանք լուծելու համար  առաջին հերթին պետք է նայել հիմքին, ակունքին: Գործընկերներիցս մեկը ասում էր՝ մենք ուզում ենք փրկել գետում խեղդվողներին, բայց հետամուտ չենք լինում՝ ո՞վ է նրանց հրում դեպի այդ գետը: Ճիշտ խոսքեր են: Բոլորս խոսում ենք քաղաքականությունից, վտանգներից, պատերազմներից, բայց հաշվի չենք առնում, չենք կարեւորում մեր ժողովրդին ամեն օր սպանող խնդիրները: Հայաստանում քաղաքացին առողջ ապրելու համար  մոտիվացված չէ : Հայաստանը դարձել է փոս, ինչքան փտած ավտոմեքենա կա   մեր երկիր է բերվում: Ավտոբուսներ ենք նվեր ստանում տարբեր երկրներից, ուրախանում ենք…Բայց դուք տեսել ե՞ք սեւ ծուխը, որ դուրս է գալիս այդ ավտոբուսներից:  Ապացուցված է, որ կերոսինի ծուխը շատ ավելի վտանգավոր է սիրտ-անոթային հիվանդությունների համար, քան՝ բենզինի կամ գազի ծուխը: Եվրոպայում թույլ չեն տալիս նման ավտոմեքենաներ մտնեն երկիր, որովհետեւ դա դանդաղ սպանում է ժողովրդին… Այդ ծուխը շնչում ենք մենք եւ մեր երեխաները: Հետո սկսում ենք բուժել մեր ժողովրդի սիրտը, թոքերը՝ առանց հետամուտ լինելու, թե որտեղի՞ց է խնդիրը գալիս: Թվում է՝  գլոբալ խնդիրներից ենք խոսում, բայց սա առողջապահական խնդիր է: Ոչ ոք հաշվի չի առնում՝ ի՞նչ օդ  ենք մենք շնչում եւ ինչպե՞ս է դա անդրադառնում մեր առողջության վրա: Պետք է դնել որոշակի սահմանափակումներ եւ հետեւել դրանց:

Հայաստանում առողջապահությունը էժան է եւ միեւնույն ժամանակ՝ չափազանց թանկ: Մենք անիմաստ մեծ  ծախսեր ենք անում բուժման վրա, այն դեպքում, երբ այդ հարցը կարելի է  շատ էժան լուծել՝ կանխարգելելով հիվանդությունը: Թե բժիշկները, թե առողջապահական համակարգի ներկայացուցիչները  երբեւէ չեն խոսում, օրինակ,  այն մասին, որ երբ գալիս է  սեզոնային հիվանդությունների սրման ժամանակը, բոլոր խրոնիկ հիվանդները՝ սիրտանոթային, թոքային հիվանդություններ ունեցողները,  պետք է պատվաստվեն հասարակ գրիպի պատվաստանյութով: Մեկ պատվաստանյութը, որ մեկ մարդու համար 3000 դրամ է արժենում, հետագայում 100 000-ավոր դրամներ արժեցող բուժում կարող է կանխարգելել: Դրա մասին ոչ ոք չի բարձրաձայնում:

Ի՞նչ պատկեր է այսօր մեզ մոտ: Առողջապահության նախարարությունը որոշակի քանակով պատվաստանյութ է բաժանում է պոլիկլինիկաներին՝ հիմնականում երեխաների համար: Տարվա վերջում դրանց  ժամկետը անցնում է եւ  այդ պատվաստանյութերի կեսը թափվում է…Փոշիանում է պատվաստանյութերի վրա ծախսված գումարը,  միեւնույն ժամանակ՝ չպատվաստված խրոնիկ հիվանդների բուժման համար հետագայում  մեծ գումարներ է ծախսվում:

Մեր ժողովրդի մեծ մասը ծխում է՝ ոչ մի քայլ չի  ձեռնարկվում, ի՞նչ են ուտում՝ չգիտենք, ի՞նչ են  շնչում՝ չգիտենք: Կանխարգելման համակարգ չի գործում Հայաստանում: Մինչեւ դանակը ոսկորին չհասնի՝ մարդիկ չեն դիմում բժշկի: Թողնում ենք ուռուցքային հիվանդությունները առաջանան, հետո հսկայական գումարներ ծախսում դրա բուժման համար:

Ֆինանսական ռեսուրսը պետք է ճիշտ օգտագործվի: Ես երկար տարիներ բժշկական կենտրոն եմ ղեկավարում եւ հաճախ բախվում եմ հետեւյալ խնդրին: Մի հիվանդը պետպատվերի շրջանակում տարվա մեջ 5-6 անգամ տարբեր հիվանդանոցներում է բուժում ստանում:  Չկա համակարգ, որ դա վերահսկի: Նույն հիվանդի վրա պետպատվերի միջոցները տասը անգամ է ծախսվում,  այն դեպքում, որ այդ գումարով կարելի էր տասը հիվանդի բուժել: Հիվանդը հաճախ ասում է, ես պետպատվերի իրավունք ունեմ, բայց չի հասկանում, որ այդ պետպատվերը մշտական տոմսի նման չի, որ միշտ գործի:  Հաշմանդամը պառկում է մի հիվանդանոցում, լիարժեք բուժվում է, բայց նա շահագրգռված չէ, որ դեղերը խմի, նորից հիվանդանոցային փուլի չհասնի: Մի քանի օր հետո մի այլ հիվանդանոց է գնում…

Պետբյուջեից տրամադրված գումարը կբավականացնի, եթե ճիշտ օգտագործվի: Հայաստանում այդ գումարի կեսից ավելին անիմաստ նպատակների համար է օգտագործվում: Շատ հարգելով պոլիկլինիկայում աշխատող իմ կոլեգաներին՝ պետք է նշեմ, որ լավ չի աշխատում այդ օղակը: Առաջնային օղակում աշխատող բժիշկները ուղղորդող դեր են ստանձնել եւ հիվանդներին համապատասխան մասնագետների մոտ են ուղարկում միայն: Պոլիկլինիկայում աշխատող բժիշկները մեղավոր չեն:  Համակարգն է նրանց այդ դերը վերապահել: Ընտանեկան բժիշկ հասկացությունը վերացել է:

Առողջապահության համակարգի գլոբալ խնդիրներից է նաեւ պետական բժշկական  ապահովագրական համակարգի ներդրումը: Ընդհանուր  ապահովագրություն պետք է լինի, որը կգործի ոչ թե առանձին խմբերի, այլ բոլորի համար: Ինչքան շուտ ներդրվի այդ համակարգը, այնքան լավ: Այդ դեպքում բժիշկը հնարավորություն  կունենա զբաղվել բժշկությամբ եւ չխառնվել այլ տեսակի  հարաբերությունների:  Կրկնում եմ՝ բժշկությունն ու առողջապահությունը տարբեր բաներ են եւ տարբեր մարդիկ պետք է զբաղվեն դրանցով: Ես բժիշկ եմ, բժշկություն եմ սովորել, սիրում եմ իմ գործը  եւ ուզում եմ զբաղվեմ միայն բժշկությամբ:

Հայաստանում բժիշկը պաշտպանված չէ:  Չկա հատուկ մասնագիտական  համակարգ, որ կորոշի ո՞րն  է բժշկական սխալ, որը՝ ոչ:  Շատ երկրներում բժշկին պաշտպանելու իրավունքը ասոցիացիաներին է վերապահված: Հայաստանում բժիշկը պետք է ինքն իրեն պաշտպանի: Համաձայն եմ՝ հիվանդը իր խնդիրների մասին բարձրաձայնելու իրավունք ունի, բայց բժիշկն էլ պետք է իր գիտելիքներն ու պրոֆեսիոնալիզմը պաշտպանելու իրավունք ունենա: Մեզ մոտ այդ համակարգը չի աշխատում: Բժիշկը կարող է սխալ դուրս գալ, եթե անգամ 100 տոկոսով ճիշտ բուժման մեթոդ կիրառած լինի:

Ոլորտի առողջացման գրավականներից մեկն էլ  բժիշկների  անկախ որակավորման համակարագի առկայությունն է: Անկախ նրանից քան՞ի տարվա պրակտիկա, ի՞նչ կոչում ունի բժիշկը՝ նա պետք է որոշակի ժամանակահատվածը մեկ քննություն հանձնի ու նոր միայն աշխատանքը շարունակելու իրավունք ստանա: Որակավորման քննություններ բոլորը պետք է հանձնեն՝  պարտադիր ու  պարբերաբար: Այդ քննությունը հանձնելու համար բժիշկը ամեն օր կաշխատի իր վրա,  մրցակցություն կառաջանա եւ ոլորտը կառողջանա: Նախկինում որակավորում  ստանալու համար բժիշկը ներկայացնում էր վերջին հինգ տարվա կատարած աշխատանքները: Ներկայացնում էինք քան՞ի հիվանդ է ընդունվել վերակենդանացման բաժանմունք եւ քանիսի՞ն ենք  կարողացել  փրկել: Հիմա այդպիսի տվյալները հաշվի չեն առնվում, նայում են միայն՝ ինչքա՞ն  գումար մուծվեց բյուջե… Մինչեւ չլինի անկախ որակավորման համակարգը մենք առաջ գնալ չենք կարող:

Կարեւոր է նաեւ, որ օրենքով հաստատված,  պրոֆեսիոնալ ասոցիացիաների կողմից գրված ուղեցույցներ լինեն եւ մեխանիզմներ, որոնք կվերահսկեն այդ ուղեցույցների կյանքի կոչվելը: 

Բարեփոխումների աջակցության հանրային նախաձեռնություն

«Երեւակ» լրատվական-վերլուծական խումբ